Rabin Akiba Eger

Akiba Eger, znany też jako Jakub Moses Eger urodził się 8 listopada 1761 roku w Eisenstadt na Węgrzech (dzisiejsza Austria). Był najstarszym synem miejscowego rabina i cudownym dzieckiem o nieprzeciętnych zdolnościach. Pierwszą rozprawę na temat Talmudu opublikował mając dwanaście lat. Uczonym został trzy lata później – jako piętnastolatek mógł już samodzielnie wykładać Torę. Cały czas poświęcał studiom i nauczaniu. W 1780 roku zamieszkał w Lesznie, tam poślubił córkę bogatego kupca. Pracował od świtu do nocy. Spokojne życie uczonego przerwał pożar, który w ciągu sześciu godzin strawił całą dzielnicę żydowską w mieście. Wtedy Akiba Eger przystał na propozycję zostania rabinem w Mirosławcu, gdzie prowadził znaną w całej Europie jesziwę – szkołę talmudyczną. Miał wtedy 30 lat. Zajmował się nauczaniem Tory i Talmudu, odpowiadał na przesyłane pytania natury prawnej i religijnej, wypełniał obowiązki związane z funkcjonowaniem gminy. Zasłynął nie tylko jako wielki mędrzec i uczony w Prawie, ale także jako sprawiedliwy przywódca gminy religijnej. Nieobojętny na los innych, założył dobroczynne towarzystwo, które w czasie zimy wspierało ubogich mieszkańców gminy.

W 1796 roku, w Mirosławcu wybuchła epidemia duru brzusznego, w wyniku której po 18 latach małżeństwa umarła jego ukochana żona. Drugą żoną została Brendel, wnuczka jego dawnego teścia.

14 września 1815 roku Akiva Eger objął urząd rabina w Poznaniu – największej gminie żydowskiej w Wielkopolsce. Jego wybór na początku nie wzbudził powszechnego entuzjazmu, ale autorytet duchownego z każdym miesiącem wzrastał. Stał się nieformalnym przywódcą Żydów w Poznańskiem i w Prusach. Uwielbiano i z zapartym tchem słuchano go w Galicji, Rosji i Królestwie Polskim. Według historyków „tysiące Żydów gromadziły się oczekując na jego błogosławieństwo”, wszyscy chcieli się u niego uczyć. Przez prawie dwadzieścia lat wykształcił całe pokolenie wielkopolskich rabinów. Łączył mądrość z dyplomacją. Zabiegał o prawa Żydów: nie chciał protektoratu państwa nad żydowskimi szkołami i powoływania Żydów do służby wojskowej. Powoływał się na tradycję i rozum

W 1831 roku wybuchła w Poznaniu epidemia cholery azjatyckiej, przywieziona przez wojska rosyjskie, pacyfikujące powstanie listopadowe w Królestwie Polskim. Trzeba było zadbać o higienę. Akiba Eger zaangażował się w promocję zdrowia. Nadzorował pracę szpitala żydowskiego, organizował opiekę medyczną i przestrzeganie surowych nakazów sanitarnych. Zbierał pieniądze dla chorych i rodzin zmarłych, apelując o wsparcie do bogatych gmin na terenie Europy. Dzięki jego wytrwałej pracy odsetek ofiar epidemii wśród poznańskich Żydów był o wiele mniejszy, niż wśród innych grup ludności. Za swoje zaangażowanie otrzymał podziękowanie od króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II.

Rabin doczekał się  czworga dzieci z pierwszą żoną Glückchen i czternaściorga z drugą żoną Brendel. To właśnie jej śmierć zachwiała zdrowiem rabina. Od początku 1837 roku chorował, będąc częściowo sparaliżowany, zmarł 12 października 1837 roku.

Do końca został wierny głoszonym poglądom. W swoim testamencie zawarł wskazówki dla poznańskiej gminy żydowskiej. Prosił, by jego następcą został wybitny znawca Tory, wybrany w ciągu czterech tygodni po jego śmierci. Dał dokładne dyspozycje, jak ma wyglądać pogrzeb. Życzył sobie, aby podczas uroczystości rozdano ubogim 183 monet groszowych. Zakazał swoim dzieciom iść za karawanem, a także osobie ogolonej brzytwą dotykać lub nieść trumnę. W każdą rocznicę jego śmierci dzieci miały studiować Torę przez 24 godziny, od zmierzchu do zmierzchu. Ponadto dokładnie określił, jaki napis miał być umieszczony na jego nagrobku. Imię, nazwisko, data urodzin i zgonu i funkcja rabina w Mirosławcu i Poznaniu. To wszystko.

W nekrologu zamieszczonym w Allgemeine Zeitung des Judentums” napisano:

 „Jako człowiek był w największym stopniu godny szacunku, gdyż jego bezinteresowność, jego umiłowanie sprawiedliwości , jego dobroczynność nie miały granic”.

Grób rabina Akivy Egera, będący przed wybuchem II wojny światowej celem pielgrzymek religijnych Żydów z różnych zakątków świata, został wraz z całym cmentarzem zniszczony przez Niemców. W 2007 roku symbolicznie odbudowano cmentarz, na miejscu grobu postawiono stylizowaną macewę z napisem w języku hebrajskim. Dziś to również miejsce licznych pielgrzymek z całego świata. W kwietniu 2008 roku, z inicjatywy Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce imię rabina Egera otrzymał skwer położony w pobliżu ulic Wronieckiej, Stawnej i Małe Garbary, przed dawną Wielką Synagogą. W jego pobliżu mieści się siedziba Gminy Żydowskiej w Poznaniu. Jedno z pomieszczeń w gmachu stało się synagogą, w której spotykają się członkowie poznańskiej gminy, by wspólnie czcić szabat oraz wszystkie święta według tradycji żydowskiego kalendarza.

A od 2021 w budynku wyższej Szkoły Umiejętności Społecznych, który stoi dokładnie w miejscu pochówku Rabina utworzono izbę pamięci. Dlaczego? Z tego samego powodu, dla którego postać rabina uwiecznił na obrazie Julius Knorr. Akiba Eger wybitny uczony, talmudysta, erudyta. Filantrop o wielkim sercu i wielkim zaangażowaniu w życie dziewiętnastowiecznej Wielkopolski i Poznania. Skromny człowiek o ogromnych zasługach.

Izba Pamięci dostępna jest dla zwiedzających w godzinach 9.30 – 14.00. Prosimy o wcześniejsze zgłoszenie chęci zwiedzenia Izby pod adresem mailowym: siwaszkiewicz@wsus.poznan.pl  

tel. 61 886 28 01

Fotorelacja z otwarcia izby pamieci